BRAFA : mee met haar tijd ! door Beatrix Bourdon (reto 1983)

Sinds 1992 werk ik voor BRAFA (Brussels Art Fair) en volg de kunstmarkt dus al decennialang op de voet. In de loop der jaren heb ik kunnen vaststellen in welke mate een evenement zoals dat van ons geëvolueerd is, maar ook hoezeer het vak van kunsthandelaar veranderd is. In tegenstelling tot het gangbare idee heeft de antiek- en kunstwereld de nieuwe informatietechnologieën wel degelijk omarmd.
Een van de grootste uitdagingen voor de handelaars in alle marktsegmenten is zeldzame of onbekende kunstwerken op te sporen. Op dat gebied heeft de globalisering van de informatie twee tegengestelde effecten gesorteerd. Zoals in alle andere sectoren heeft ze ook van de kunstwereld een dorp gemaakt. Het aantal informatiemiddelen is geëxplodeerd en de middelen zijn goed ontwikkeld. De spelers op de kunstmarkt - handelaars, verkopers en kopers - zijn dan ook steeds beter geïnformeerd en zijn almaar sneller op de hoogte van actuele gebeurtenissen.
Het werk van de kunsthandelaar, dat in de eerste plaats bestaat uit het vinden van het "object", wordt daarom complexer. Handelaars moeten zich dan ook specialiseren in een specifiek domein - en daar uitmuntend werk in leveren - om zich te onderscheiden: ze moeten een grondige kennis ontwikkelen over de kunstperiode in kwestie en het object vanuit alle invalshoeken analyseren. Je merkt dan ook dat handelaars zich steeds verder specialiseren in objecten uit een bepaalde categorie of een bepaalde periode.
Het feit dat catalogi - van de grootste veilingen tot de kleinste verkoopzalen - nu online te vinden zijn, geeft vrijwel ongelimiteerde toegang tot alles wat gekocht en verkocht wordt van Parijs tot New York en Londen, van Hongkong tot Brussel. De handelaar heeft dus toegang tot alle markten en kan het gewenste object sneller vinden en aanbieden aan zijn of haar klanten.
Maar omwille van dezelfde redenen die hierboven aangehaald worden - het feit dat de zoektocht naar een specifiek object of een specifieke periode die voldoen aan precieze criteria eenvoudiger is geworden - is ook het gedrag van kunstliefhebbers en verzamelaars geëvolueerd. Zij hebben zelf een grotere competentie ontwikkeld, omdat ze toegang hebben tot dezelfde websites als de handelaars. Het gebeurt zelfs vaak dat verzamelaars en handelaars samenwerken en informatie uitwisselen uit hun respectieve informatiebronnen.
De kunstwereld en de handelaars hebben zich ook moeten aanpassen aan de nieuwe communicatietechnologieën. Het is nog niet zo lang geleden dat de catalogi van BRAFA gedrukt werden op basis van dia's, ektachromen en foto's. Soms moesten we zelfs met vier CMYK-films werken. Dat bracht veel werk met zich mee: het beeld juist positioneren, de verschillende kleurfilms en de korrel van het beeld controleren .... Vaak ontvingen we handgeschreven of getypte legenda per post. Wij moesten dan zorgen dat die correct uitgeschreven werden voor de drukker!

Maar op een dag ontvingen we een foto voor de catalogus per “e-mail”. Wat moesten we daarmee doen? We hadden er geen idee van en weigerden dat soort materiaal botweg omdat het niet compatibel was met de procedés die we in die tijd gebruikten! Wie zou toen geloofd hebben dat diezelfde e-mails ons leven zozeer zouden vereenvoudigen en de uitwisseling van informatie en gegevens op enkele seconden in plaats van enkele dagen mogelijk zou maken?
Enfin, kunsthandelaars hebben zich dus moeten aanpassen aan nieuwe werkritmes en communicatiesnelheden. Vandaag gebruiken ze zelf het internet als vitrine om een steeds internationaler clientèle aan te trekken. Bij BRAFA hebben we ondertussen de vierde versie van onze website gelanceerd - in zes verschillende talen. We zijn ook actief op sociale netwerken en hebben apps laten ontwikkelen voor iOS en Android. Daarmee bieden we vanaf de opening voor het publiek een virtuele rondleiding aan langs de stands met de mogelijkheid om in te zoomen op bepaalde objecten die de handelaars willen promoten. Dit is een nieuwe manier om de Art Fair te bezoeken die vooral gericht is op verzamelaars die niet ter plaatse kunnen komen.
Maar ondanks alle technologische snufjes blijft de kunstmarkt in de eerste plaats bepaald door emoties - in casu de emoties van verzamelaars, occasionele kopers en handelaars, velen van wie zichzelf zien als "doorgeefloketten voor objecten". En evenmin als de affectieve en emotionele band met het object verloren gaat, kan de ICT-machinerie nooit de rol vervullen van het 'oog' van de professional. Handelaars, verzamelaars en experts zijn dankzij de technologie beter geïnformeerd, maar de aankoop van een object van hoge kwaliteit is onmogelijk zonder fysiek contact met het object. Een eerste beoordeling kan gebeuren op basis van een foto, maar echt onderzoek door een expert is onmogelijk zonder aanraking van het object. Daarom blijven grote beurzen zoals BRAFA, waar kunsthandelaars, verzamelaars en kunstliefhebbers van alle aard elkaar kunnen ontmoeten, altijd belangrijke - en emotionele - evenementen.

Beatrix Bourdon (retorica 1983)